Home

Noten hoofdstuk 7

Voorwerk  Hoofdstuk 1  Hoofdstuk 2  Hoofdstuk 3  Hoofdstuk 4  Hoofdstuk 5  Hoofdstuk 6  Hoofdstuk 7 

Een nooit gevoerd gesprek over het onbevoegd gegeven bevel

Pagina 162. Gesprek met Gé Vaartjes, Leidschendam, 3 december 1987.

Pagina 162. Interview Peter, 29 juni 2004, door Erik Willems.

Pagina 163. Op of in de dagen na 26 november 1987. Gesprek Palmyra en Ada Westerling, 20 augustus 2003.

Pagina 163. Drie gesneuvelden 4-8-RI. Herinnering opgesteld, mogelijk door Alex den Ouden, http://users.skynet.be/sky75244/indonesia.htm (internetpagina niet meer beschikbaar)

Pagina 163. Gesprek Harry, 29 augustus 2015.

Pagina 163-164. De terugkeer van Piet Hidskes. Gesprek Jan Hidskes, 20 april 2003.

Pagina 164-165. Gesprek Harry Burgers, 29 augustus 2015

Pagina 165. 'Hieraan zijn in de toekomst meer kansen verbonden' in: Brief van Piet Hidskes, Polonia, 10 oktober 1946; 'Zij zien een mooi stuk van de wereld....' is een uitspraak van Generaal Kruls, in: Het Spoor terug, Afscheid van Indië, afl. 1, 'Pakaan in Indië', VPRO, 3 april 1988; 'Haantje de voorste' in: gesprek met Peter, 17 juli 2003.

Pagina 165-166. De Indische kring in Den Haag. Gesprek Els en Maritsa Dom, 14 november 2012 en 10 maart 2014.

Pagina 166. Rijborz na 1950. Rapport-Van Rij-Stam. Tevens gesprek Ceasar Rijborz, 21 oktober 2012.

Pagina 166. '...met een bevoegdheid bekled...' in: rapport-Van Rij-Stam, p. 83.

Pagina 166. Stufkens na 1950. Gesprek Dennis Stufkens, 17 december 2012

Pagina 166. Lambers en De Vries na 1950.

Pagina 166-167. Westerlings arrestatie. Vgl. Engelen, Geschiedenis van de BVD, 135-141.

Westerlings arrestatie: http://leiden.courant.nu/issue/LD/1952-04-17/edition/0/page/1

Westerling algemeen: https://nl.wikipedia.org/wiki/APRA-staatsgreep_van_kapitein_Westerling.

Pagina 167. Niet genoemd hier is de Excessennota, 1969, opgesteld in opdracht van de Regering op verzoek van het Parlement.

Pagina 167. Commissie Enthoven wordt ook wel aangehaald als de commissie-Barendrecht. Voorzitter mr. K.L.J. Enthoven, plaatsvervangend voorzitter mr. J. Barendrecht, leden mr. A. Verhoef, prof.dr. A.A. Cense, Lt.Kol. M.F. Stenger. Ingesteld Arpil 1947. Rapport behelst 40 pagina’s met een voorwoord van 12 pagina’s, waarin omstandig wordt ingegaan op de samenstelling van de commissie en de betrokkenheid van Indonesische leden daarbij. Rapport bevindt zich in: Collectie Lambers; ook in KITLV, Collectie Lambers, H973, inv.nr. 155; ook in NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 75.

Pagina 167. '...zich pijnlijk doen gevoelen.' in: rapport-Enthoven, p. 40.

Pagina 167. Aantallen genoemd in rapport-Enthoven en in IJzereef, De Zuid-Celebes-affaire, p. 140-141.

Pagina 167. Nederlandse getallen over terreur vanaf Indonesische zijde (1201, 408, 300, 2661, 555) zijn gebaseerd op Rapport-Van Rij-Stam, uitgetikte versie p. 11.

Pagina 167. Naamgeving Korps/Depot Speciale Troepen. Het Depot ST heeft bestaan van 15 juni 1946 tot 5 januari 1948, werd daarna omgevormd tot Korps Speciale Troepen (KST) en ging op 15 juli 1949 op in het Regiment Speciale Troepen (RST), om per 1 juli 1950 op te gaan in het Korps Commandotroepen (KCT). Mars et Historica, 16e jaargang, nr. 2, maart-april 1982.

Pagina 167. Achter Het Nieuws, VARA-televisie, 30 juni 1969.

Pagina 167. Interview Herman, juni 2004, door Erik Willems.

Pagina 167-168. Het Hoog Militaire Gerechtshof en de aanstelling en werkwijze van overste raadsheer-commissaris J.L. Paardekooper. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86

Pagina 168. Gesprek Ernst Paarekooper, 8 september 2008

Pagina 169. Verklaring kapitein Horsthuis voor HMG, 28 juli 1949. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86

Pagina 169. De andere kapitein overhandigde aan het HMG een telegram met de letterlijke tekst: […] quote alle comdtn zullen zich stipt houden aan optreden als vastgesteld in VPTL unquote ivm bovenstaande exemplaar U bekende bijzondere instructie van zelfstandig CDTN vernietigen cma mij melden zodra zulks geschied stop einde.’ Gedateerd 25 februari 1947. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86.

Pagina 169. ´...is gesproken over noodrecht....´ in: NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86, verklaring De Vries.

Pagina 169. '... is niet gesproken over noodrecht.' In: NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86, verklaring C. Lion Cachet.

Pagina 169-170. Brief van Van Rij & Stam vanuit Batavia aan MinVOR (Ministerie van Overzeesche Rijksdelen), 27 oktober 1949. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 86.

Pagina 170. Derde onderzoek, Van Rij-Stam. Aanvankelijk nam ook mr. Groenix van Zoelen deel aan deze commissie, maar deze stapte al spoedig op.

Pagina 170. Het geheime rapport Van Rij-Stam sinds juli 2012 op internet. Met betrekking tot openbaarheid van dit rapport zie het antwoord op kamervraag nr. 9 d.d. 9 juli 2011 (nr. 2012Z03365), waarin wordt gemeld dat dit rapport op grond van artikel 12 Archiefwet is overgedragen aan het Nationaal Archief zonder beperking aan de openbaarheid met respectering van de persoonlijke levenssfeer van eventueel nog levende personen van in het stuk voorkomende personen.

Het rapport bevond zich sinds juli 2012, op een drietal subsites van HP De Tijd:

Het rapport stond op 31 december 2015 op de volgende sites:

Pagina 170-171. De nota van Belinfante over de staatsrechtelijke dekking van het standrecht in Nederlands-Indië. Belinfante stelt dat het nogal wat uitmaakt of de aanwezigheid van Nederlands Gezag in de Archipel berustte op een volkenrechtelijke bezetting (Nederland had Indië bezet) of op de eigen Nederlandse soevereiniteit (m.a.w. Indië was Nederlands-Indisch grondgebied). Nota Belinfante, 13 september 1954. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 150.

Pagina 171. Belinfante stelt dat het bevel tot het uitvoeren van noodrecht onbevoegd gegeven is, maar PG Henk Felderhof lijkt dit anders te zien.

 

 

Felderhof schrijft in 1949 aan zijn vriend de oud-resident Carel Lion Cachet: '[...] Behalve op het bestaan van de noodtoestand zou Westerling zich waarschijnlijk bovendien met succes kunnen beroepen op de uitvoering van een ambtelijk bevel hem door de legercdt. [=legercommandant] in Nov. ’46 gegeven.

Dit ambtelijk bevel kan gezien de noodtoestand niet als onbevoegd gegeven worden aangemerkt.'

Felderhof wijst er op dat toepassing van het noodrecht betekende toepassing van standrecht zonder enige legalisatie. Felderhof ziet de toepassing als een militaire aangelenheid, aangezien onder de noodtoestand de miltaire commandant de hoogste gezagsdrager was. Concept voor een brief aan C. Lion Cachet, 10 maart 1949. Collectie Felderhof.

Pagina 171. Vervolging van de bevelsketen. Nota Belinfante, 13 september 1954. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 150

Pagina 171. 'Er is geen dossier Westerling' in: Oplegnotitie voor de Minister van Overzeesche Rijksdeelen Van Maarseveen, 13 oktober 1954. NL-HaNA, Justitie/Excessen, 2.09.95, inv.nr. 149.

Pagina 172. vgl. Engelen, Geschiedenis van de BVD, p. 140.

Pagina 172. Nijmegen 1954. Ontmoeting van Piet Hidskes en Lia Bellink. Gesprek met Lia Hidskes-Bellink, 2013-2016.

Pagina 172. Gesprek Harry Burgers, 29 augustus 2015.

Pagina 172. Gesprek Herman, uitnodiging voor 12 april 1991, gedateerd 6 nov 1990.

Pagina 173. Gesprek Herman, 30 augustus 2013.

Pagina 173. Uitspraak van mijnn vader over oorlogsmisdaden. Herinnering van auteur, Leidschendam, 1992.

Pagina 173-174. Gesprek Herman, juni 2004

Pagina 174. Inzichten onder andere geïnspireerd door De Swaan, Compartimenten van vernietiging en Zimbardo, het Lucifer-effect.

Pagina 176. Formulering '...als oudere mannen aan jongere mannen opdracht geven elkaar te doden.' ontleend aan De Swaan, Compartimenten van vernietiging.

'Imago-aantasting van bestuur en leger' is geïnspireerd op een opmerking uit het voorwoord bij het rapport-Enthoven. De auteur noemt acht redenen om géén commissie van onderzoek in te stellen, en reden 6 verwoordt: 'dat leger en zelfbestuurders met gevaar voor hun leven en niet voor eigen plezier orde, rust en welzijn der bevolking hebben verdedigd zodat een diepgaand onderzoek naar eventueel door hen begane fouten op hun élan (Maleis semangat) een verslappende uitwerking zou kunnen hebben.' In: 'Samenstelling en werkwijze van de Commissie'. Voorwoord rapport-Enthoven (1948). Colectie Lambers.

Pagina 176. Gesprek Ad van Liempt, 2 april 2013. De Massamoord van Galoeng-Galoeng, Vrij Nederland, 31 januari 1987.

Pagina 176. Erik Willems: ‘Toen een zware storm over nederland trok, was massamoord geen nieuws meer.’ De Volkskrant, 9 december 2011; Gedurende de middag kwam windkracht 8 à 10 voor. Zie https://knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/de-zware-storm-kyrill-van-18-januari-2007

Pagina 176. Excuses door Tjeerd de Zwaan, in: NOS-8-uur-journaal. NOS, 12 september 2013.

Tekst uit de toespraak: 'Namens de Nederlandse regering bied ik excuses aan voor deze excessen. Ik richt mij hierbij vandaag in het bijzonder tot de weduwen uit Bulukumba, Pinrang, Polewali Mandar en Parepare.'

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/toespraken/2013/09/12/toespraak-van-ambassadeur-tjeerd-de-zwaan-jakarta-erasmushuis

https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2013/09/12/excuses-voor-standrechtelijke-executies-nederlands-indie

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2013/09/10/schade-aan-weduwen-van-slachtoffers-van-standrechtelijke-executies-in-het-voormalige-nederlands-indie

Pagina 176. Gesprek Wim, 8 juli 2003.

Pagina 177. Gesprek Harry Burgers, 19 mei 2013.

Pagina 179. Het beschilderen van gezichten ontleend aan Zimbardo, Het Lucifer-effect, p. 416

Pagina 179. De beschrijving van een toestand waarin iedereen als verdoofd opereert en waarvan verklaard wordt dat er andere regels gelden is ontleend aan Zimbardo, Het Lucifer-effect, p. 450.